Nucleaire nachtmerrie, maar wel CO₂-vrij

Een wonderlijk verschijnsel kernenergie. Bij het splijten van zware atoomkernen – in de praktijk die van uranium- en plutonium-isotopen – komt vreselijk veel energie vrij in de vorm van warmte.
De nieuwe atoomkernen die dan ontstaan zijn samen een paar procent lichter dan de oorspronkelijk atoomkern. De ontbrekende massa is opgegaan in energie, volgens Einstein’s beroemde formule: E=m.c²
(E=energie, m=massa, c²=lichtsnelheid in het kwadraat). En omdat c² zo groot is, komt er heel veel energie vrij.

In een kerncentrale vindt deze atoomkernsplitsing plaats als kettingreactie in een gecontroleerde omgeving. De warmte die daarbij vrij komt wordt gebruikt om water te verhitten tot hogedruk stoom, welke volgens een heel gewone stoomturbine aandrijft, welke op zijn beurt een grote dynamo laat draaien waar elektriciteit uit komt.

De eerste kernreactor is alweer 70 jaar geleden in gebruik genomen (Chicago, 1942) en de eerste de stoomturbine is nog eens bijna 60 jaar ouder (Zweden, 1883). Een betrouwbare, goed doorontwikkelde techniek dus?

Betrouwbaar is kernenergie zeker: Storingen aan nucleaire centrales, waardoor de productie stil valt, gebeuren zelden. Een ander belangrijk voordeel is de CO₂-vrije elektriciteitproductie van dit soort centrales. Zeker ten opzichte van kolencentrales is de directe milieuwinst dan ook groot. Zelfs als we de CO₂-uitstoot meerekenen, welke bij de winning van uranium, het transport en het opwerken van plutonium vrij komt, dan is de uitstoot per geproduceerde kWh minstens 800 gram lager (kolen: 815-990 gr/kWh, nucleair: 5-22 gr/kWh).

Naast deze grote voordelen, kleven er helaas ook een paar – niet onbelangrijke – nadelen aan.

• Kernenergie is niet duurzaam: Uranium is net als kolen een delfstof en dus eindig.
• Het afval is zeer radioactief en dus extreem gevaarlijk. Goed verpakt en continue bewaakt vormt het weliswaar geen direct gevaar, maar met die bewaking zadelen we nog minstens 50 generaties op.
• Een kerncentrale verdringt duurzame energieproductie.

Deze laatste reden verdient nadere uitleg: Omdat een moderne derde generatie kerncentrale bijna 6x zo duur aan bouwkosten (ca € 3.000/kW) is dan een moderne STEG gascentrale (ca € 550/kW), kent een kerncentrale zeer hoge kapitaalslasten. Deze hoge kapitaalslasten zorgen ervoor dat ze bedreven worden als basislast-centrale: continue op maximale last om zo veel mogelijk kilowatturen te produceren. Om te allen tijde de steeds variërende vraag naar energie op te kunnen vangen, moet er altijd een bepaald percentage variabele productiecapaciteit aanwezig zijn. Dit zijn meestal gascentrales en WKK’s, maar het kan ook (import) waterkracht of batterijopslag (denk aan de opkomst van de elektrische auto) zijn. De benodigde regelbare productie komt echter niet van de huidige generatie duurzame energieproductiemiddelen. Windturbines draaien immers als het waait en zonnepanelen produceren het meest op een wolkeloos zonnig moment, niet per sé als er veel door verbruikers wordt afgenomen. Daarentegen zijn bio-energiecentrales en bio-WKK’s installaties die om technische en biologische redenen beter functioneren als ze continue op ontwerpvermogen draaien. Meer duurzame elektriciteitproductie vraagt dus om meer flexibele productie en flexibele vraag (met een bijdrage van slimme netten), dus niet om een – conceptueel ouderwetse – kernenergiecentrale die voor minstens 50 jaar de rem op de o-zo-noodzakelijke duurzame energietransitie zet!

Dit wetende kunnen we met een gerust hart de bouw van nieuwe kerncentrales verbieden. En als we dan ook nog – in navolging van onze verstandige oosterburen (Angela Merkel’s ‘Atomausstieg’) – alle kerncentrales sluiten en ontmantelen, blijven ons ook nog rampen als Three Mile Island–1979, Tsjernobyl–1986 en Fukushima–2011 gespaard.

Meer argumenten tegen kernenergie, klik hier.

Zonnepanelen binnenkort uitverkocht!

Het is natuurlijk iedereen opgevallen dat er steeds meer aanbiedingen zijn van zonnepanelen. De ene aanbieding nog gunstiger dan de andere. Waarom is dat iets van de laatste tijd? Zonnepanelen bestaan immers al sinds 1883 toen de eerste echte zonnecel werd gebouwd door Charles Fritts.

Door een flinke onderzoeksubsidie in de VS in de jaren 80 is de zonnecel door rendementsverbetering en verbeterde productie beschikbaar gekomen voor een breder publiek. Eind jaren 80 waren ze echter nog erg duur. In 1990 kostte een compleet systeem van circa 4 panelen en omvormer circa € 35.000,- en die produceerde dan zo’n 500 kWh per jaar. Zo’n zelfde systeem leggen ze nu weg voor pakweg € 2.400,-. En door verdere rendementsverbetering in de loop van de jaren kunnen die 4 panelen nu zo’n 900 kWh per jaar produceren.

Dus als je zo’n setje van 4 panelen op je dak legt, dan ben je circa € 215,- per jaar minder kwijt aan je leverancier van elektriciteit. Dat is dus in iets meer dan 11 jaar terugverdient. Waarschijnlijk sneller omdat de elektriciteitstarieven (leveringsprijs + energiebelasting) zeer waarschijnlijk door blijven stijgen met een paar procent per jaar.

En dan te bedenken dat die panelen zeker 25 jaar mee gaan. Wel zal je waarschijnlijk tussendoor een keertje de omvormer moeten vervangen (10-15% van de totale systeemprijs), maar dan nog.

Als je dit weet, dan vraag ik mij af waarom nog niet iedereen aanstalten heeft gemaakt om zijn/haar dak vol te leggen. En bijna ieder dak is geschikt: plat, schuin zuidwest, zuid en zuidoost georiënteerde daken zijn natuurlijk ideaal. Maar zelf een oostelijk of westelijk georiënteerd dak produceert nog altijd zo’n 70% van de productie van een ideaal dak.

Na het lezen van deze blog, ga je vast direct op zoek naar een leverancier van (goedkope) zonnepanelen. Haast je, want het zou mij niets verbazen als ze binnenkort zijn uitverkocht nadat iedereen deze blog heeft gelezen!

Slimme meter = domme kracht

De slimme meter komt er aan. De uitrol door de netbeheerders is (mondjesmaat) begonnen en zal in 2014, voor iedereen die geen bezwaar ertegen heeft, gewoongoed zijn. Maar wat hebben we er nu precies aan?
Slim is de slimme meter al helemaal niet. Het is een meetinstrument met geheugen voor historische verbruiken. Naast het opslaan van meetinformatie van het elektriciteitverbruik en productie (denk aan zonnepanelen), heeft het apparaat ook data-opslagruimte voor de gas- of warmtemeter en de watermeter. Dan moeten die er natuurlijk wel op worden aangesloten.
Daarnaast kan het ding door de netbeheerder, eventueel op verzoek van de leverancier, op afstand worden uitgelezen. Wel zo gemakkelijk, immers hoeft er geen meterkaartje worden ingevuld, is er geen kans meer op opnamefouten en behoren jaarrekeningen op basis van geschatte standen tot het verleden. Dit uitlezen op afstand mag maximaal 6x per jaar voor het sturen van het 2-maandelijkse verbruiksoverzicht, 1x per jaar voor de jaarafrekening, als de bewoner verhuist of als er een andere leverancier is gekozen. Leveranciers zullen deze 2-maandelijkse verbruiksgegevens natuurlijk ook gaan presenteren in prachtige grafieken via hun website, uiteraard achter een beveiligde inlog. Een extrerne poort voor de bewoner maakt het mogelijk om lokaal allerlei actuele en/of historische meetdata uit te lezen. Dit kan door een zogenaamd ‘in-home display’ of een weergave op de thuiscomputer of mobiele telefoon.
Klinkt allemaal fantastisch, maar slim is er tot nu toe nog niets. Een dom apparaat dus?
Nee, dat is ook te kort door de bocht. Een slimme meter is dan misschien niet echt intelligent, maar het is wel een krachtpatser. Het apparaat zorgt voor een ongekende hoeveelheid aan mogelijke diensten, waarvan de meeste waarschijnlijk nog niet eens bedacht zijn. Het continue inzicht in je eigen energieverbruik (veel gehoorde reden, die volgens onze overheid voor vee energiebesparing gaat zorgen) is echt een ondergeschikte rol voor dit apparaat.

De slimme meter wordt helaas niet verplicht.

Mijn meterkast met

Iedereen mag de slimme meter weigeren of ervoor kiezen dat uw gegevens niet op afstand worden uitgelezen.
Krijgt u een aanbod om uw meter te vervangen door een slimme meter, dan kunt u kiezen uit de volgende mogelijkheden:

• De plaatsing weigeren;
• Laten plaatsen, maar de uitleesmogelijkheid uit laten schakelen;
• Volledig operationeel laten plaatsen;

Deze laatse optie had natuurlijk gewoon verplicht moeten worden. De keuze, welke ingegeven is uit privacy-overweging, is belachelijk om meerdere redenen:

1. het meetbedrijf van de netbeheerder moet – ook na een volledige uitrol – dure meteropnemers in dienst houden, meteropnamekaartjes blijven verwerken en en overige bestaande processen handhaven die te maken hebben met fouten en vragen die ontstaan bij het schatten of handmatig opnemen van meterstanden. Dit is onnodig duur en deze kosten worden verdisconteerd in de net- en transporttarieven, zodat iedereen meebetaalt aan “weigeraars”;
2. de “weigeraar” zadelt een toekomstige nieuwe eigenaar/bewoner op met extra kosten. Het alsnog later laten plaatsen van zo’n slimme meter betekent dat de bijbehorende kosten ervan volledig in rekening zal worden gebracht. Ook als een niet ingeschakelde uitleesstatus weer ingeschakeld moet worden, zullen de voorrijkosten en de monteurstijd in rekening worden gebracht bij de nieuwe bewoner;
3. als er in het net nog aansluitingen met domme meters blijven zitten, kunnen leveranciers veel moeizamer slimme tools ontwikkelen. Ze moeten immers altijd rekening mee blijven houden dat er klanten tussen zitten met zo’n ouderwets ding in de meterkast;
4. fraude blijft moeilijk traceerbaar. Als iedereen een slimme meter zou hebben, kan namelijk een netbeheerder op wijkniveau goed zien waar alle energie die door een lokaal transformatorstation wordt geleverd, blijft. Afwijkingen op die 2-maandelijkse rondrekening zouden direct alarmbellen doen rinkelen en wijzen op stroomdiefstal in die wijk;

Nu hoor ik jullie denken; “maar hoe zit het dan precies met die privacy?”. Welnu: privacyschending als gevolg van een geplaatste slimme meter is je reinste onzin. Bang zijn voor inbeuk op onze privacy is ook echt een typisch Nederlands dingetje: Criminelen zouden, op basis van de gegevens uit zo’n slimme meter, zien dat iemand lang niet thuis is, en dan gaan inbreken.
Die meters zijn echter beveiligd met zeer moeilijk kraakbare codes en netbeheerders doen er alles aan dat hun systemen nooit te gebruiken zijn door onbevoegden. Nu hoor ik jullie weer denken: “Ja maar alles kan worden gekraakt”. Eens, zeer intelligente, zeer goed geschoolde professionals, zullen wellicht er in kunnen slagen toch in te breken op de meter. Maar jullie denken toch niet dat zo’n hooggeschoolde intelligente professional zijn tijd aan de meter van een kleinverbruiker gaat besteden. Als het al een crimineel is, zal hij zijn tijd gaan spenderen aan het digitaal kraken van een bank of bankgegevens!

Een modelcontract voor kleinverbruikers

Er is een modelcontract, bedoeld voor kleinverbruikers. Dit contract is er gekomen op aandringen van de NMa (Nederlandse Mededingingsautoriteit), waarmee de waakhond een – verplicht door iedere leverancier te hanteren – zeer helder en voor iedere consument begrijpelijke leveringsovereenkomst wil introduceren.

Maar is zo’n modelcontract wel zo wenselijk voor de particuliere consument? Waarin kunnen energiebedrijven zich nu nog echt onderscheiden? Beperken we op deze manier niet heel erg de keuze van de consument?

Een stelling kan zijn: Als de consument graag iets te kiezen heeft, zou eigenlijk de NMa zich niet moeten bemoeien met leveranciers! Het is immers een vrije energiemarkt en de consument kan in Nederland zelf kiezen uit meer dan 30 leveranciers. Dat is het principe van marktwerking. Zou de rol van de NMa (meer specifiek: de Energiekamer) zich niet moeten beperken tot het druk maken over de tarieven en de performance van monopolisten (zoals netbeheerders)?

In het grootverbruiksegment van de energiemarkt werkt het ook zo. Een leverancier die uitsluitend aan grootverbruikers levert, heeft niet eens een leveringsvergunning nodig. De overheid gaat er van uit dat de zakelijke grootverbruiker zijn eigen boontjes wel kan doppen. Dat zijn immers slimme ondernemers die weten wat ze willen, weten wat ze kiezen en lezen echt de kleine lettertjes.

De praktijk leert echter anders. Zelfs onder de (kleinere) grootverbruikers is het switchpercentage bedroevend laag. Men denkt dat de huidige leverancier het wel goed doet, want “het licht en de kachel branden toch nog steeds prima”. Deze groep grootverbruikers betaalt extreem veel voor hun energie! Er wordt op deze wijze door Essent, Delta, Eneco en Nuon heel veel geld verdient.

Onder de particuliere consumenten is het switchpercentage nog lager. De gemiddelde particulier vindt het een non-issue en wil zich er ook niet in verdiepen. En precies om die reden bemoeit de NMa/Energiekamer zich met de leverancier van deze kleinverbruikers. Dit is ook zo in de wet geregeld. Een leverancier die de kleinverbruiker van elektriciteit en/of gas wil voorzien moet een leveringsvergunning aanvragen bij de waakhond. En deze krijg je niet zo maar. En als je dan al door de ballotagecommissie komt en als kersverse leverancier over zo’n begerenswaardig papiertje beschikt, ben je er nog lang niet. De Energiekamer kijkt mee naar al de tarieven die leveranciers hanteren, bewaken de performance (tijdigheid en juistheid van facturen, switches en eindafrekeningen). Een te duur tarief wordt niet geaccepteerd. Daar komt nu over enkele dagen ook het modelcontract bij. Een “monkey-proof” overeenkomst die door leveranciers standaard moet worden gebruikt, zodat consumenten kunnen vertrouwen op een contract waarin geen ruimte is om zaken weg te stoppen in de kleine lettertjes.

Dit klinkt natuurlijk prachtig en we moeten de overheid natuurlijk erg dankbaar zijn met het neerzetten van zo’n onafhankelijke waakhond. Maar is dat wel echt zo? Zouden leveranciers zich niet veel beter kunnen profileren en onderscheiden zonder zo’n keurslijf? Misschien is er wel een markt voor leveranciers die subsidieloze duurzame energieproductiemiddelen willen koppelen aan de levering van die groene stroom of dat groene gas. Deze worden echter weerhouden omdat ze dat duurdere – maar wel 20 jaar lang vaste – tarief niet mogen hanteren. En straks past zo’n product al helemaal niet meer in het modelcontract. Wordt de consument niet te veel gezien als hersenloos wezen dat net als de Koala beschermt moet worden?

Welkom op mijn nieuwe (WordPress) site

Het doel dat ik heb met deze website is het enthousiasmeren van mensen voor alles wat te maken heeft met energie. Energie is een breed begrip, maar ik wil het binnen deze site beperken tot chemische, elektrische en thermische energie. Dus als u informatie wilt hebben over energiedrankjes, geestelijke of fysieke energie, is het verstandig even door te surfen. Bent u geïnteresseerd in andere vormen van energie en heeft u vragen of aanvullende informatie, dan kom ik graag via deze website met u in contact.